ADIGURU KRAF RUBANGKI MABOK

Puan Rubangki Binti Mabok berasal dari Kampung Guoman, Kudat. Memiliki Kemahiran Tenunan Asli Rungus sejak kecil melalui warisan orang tuanya. Ketika berusia 12 tahun beliau sudah pandai memproses benang secara tradisional yang diperbuat daripada kapas dan boleh menenun pakaian tradisi suku kaum Rungus iaitu yang dinamakan pakaian Rungus atau tenunan Rungus.

Dilahirkan pada tahun 1941 di Kampung Guamon, Kudat, Sabah. Beliau dibesarkan dalam keluarga petani dan mempelajari kemahiran menenun daripada ibunya sejak remaja lagi. Asal kapas menjadi benang, dari benang ditenun dibuat kain, begitulah bidalan yang dipraktikkan oleh Rubangki dalam usaha meneruskan kegiatan menenun kain Rungus ini. Beliau memintal dan menghasilkan sendiri benang untuk kerja-kerja menenun. Pokok kapas yang hidup subur di sekitar kampung beliau ketika itu menjadi sumber utama untuk mendapatkan benang.

Setelah berkahwin, Rubangki terus melakukan kerja-kerja menenun bagi membantu menambah pendapatan keluarga. Suami beliau banyak membantu mengutip kapas-kapas dan kemudian dibawa pulang untuk diproses dan dipintal menjadi benang. Sebelum warna sintetik diperkenalkan, Puan Rubangki menggunakan bahan semula jadi untuk mewarna benang. Kesungguhan beliau mengusahakan tenun ini menjadi contoh kepada penduduk setempat. Kain tenunan Rungus biasanya dijadikan pakaian yang dilengkapi dengan hiasan lain seperti selendang atau manik-manik. Ia dipakai semasa majlis perayaan, perkahwinan atau upacara-upacara adat yang disambut oleh suku kaum Rungus.

Dalam memastikan seni warisan ini terus berkembang, beliau menurunkan kemahiran menenun kain Rungus ini kepada anak perempuan beliau sendiri dan juga penenun-penenun muda di sekitar Kudat. Bagi menghargai jasa dan sumbangan beliau mengembangkan seni tenunan Rungus, pada tahun 1990 Kraftangan Malaysia telah melantik beliau sebagai Adiguru Kraf Tenunan Rungus.

Walaupun menenun merupakan aktiviti sambilan namun masa terluangnya lebih banyak diisi dengan kerja-kerja menenun. Beliau menerima tempahan yang datang dari pelbagai masyarakat sama ada dari kaum Rungus sendiri atau lain-lain keturunan, tempahan individu atau jabatan-jabatan seperti Jabatan Kebudayaan, Pelancongan, Muzium, Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia dan agensi-agensi lain yang berkenaan.

Rumah kediamannya adalah merupakan bengkel tetap, di situ tersedia segala peralatan menenun seperti key tenunan, tempat proses benang dan peralatan lain yang diperlukan. Beliau sentiasa bersama dengan alat tenunannya dan mengumpul produk hasil tenunan dari masa ke semasa.

Bertitik dari minat dan usahanya dalam bidang kraf telah mendapat peghargaan daripada pihak Perbadanan Kemajuan Kraftangan Malaysia. Pada tahun 1990, telah dianugerahkan Adiguru Kraf Tenunan Rungus. Beliau juga sering mendapat undangan untuk demonstrasi tenunan Rugus dalam sesuatu sambutan peringkat kebangsaan atau peringkat negeri. Walaupun Puan Rubangki tidak boleh menulis dan membaca namun kemahiran dan kesungguhan beliau boleh mengetengahkan kemahiran seni tenun untuk dimanfaatkan kepada generasi kini khususnya dalam sumbangan memartabatkan kebudayaan masyarakat Sabah.

KETOKOHAN, KREATIVITI, PENGALAMAN DAN SUMBANGAN PUAN RUBANGKI DALAM KRAF TENUNAN ASLI SABAH (RUNGUS)

Puan Rubangki dilahirkan dalam keluarga yang mahir menghasilkan Tenunan Rungus. Ibunya merupakan seorang penenun kain tradisi masyarakat Rungus yang terkenal dan telah mendidik beliau sejak kecil lagi dalam bidang kemahiran ini. Walaupun tidak pernah mendapat pendidikan formal, kreativiti dan kesungguhan beliau dalam mengusahakan Tenunan Rungus telah meletakkan beliau di antara penenun kain tradisi Sabah yang disegani.

Beliau berkemahiran membuat rekaan motif sendiri untuk kain-kain yang ditenun. Setiap motif dan reka corak Puan Rubangki berdasarkan alam semulajadi terutamanya tumbuh-tumbuhan dan binatang. Proses menghasilkan rekaan bermula apabila beliau duduk menenun. Beliau melakar reka corak dan motif melalui imaginasi yang kemudian digambarkan terus melalui benang-benang yang ditenun.

Keistimewaan tenunan beliau terletak pada aspek kehalusan dan kepelbagaian reka corak. Reka corak ini diwarisi daripada ibunya secara turun temurun dan ia tersimpan dalam pemikiran beliau (tidak dicatat atau dilakar di dalam buku). Antara motif-motif yang memperlihatkan identiti kain tenunan Puan Rubangki seperti motif kinodut-kodut (motif kena cubit), binugang (burung), inugarang (biawak kecil), kinulit (kulit kayu) linapung (ular sawa) dan mansimong (hantu).

 Secara tradisi, untuk menghasilkan sehelai kain rungus, Puan Rubangki perlu menyediakan benang untuk ditenun. Puan Rubangki mengutip kapas yang ditanam dan kemudian dipintal menjadi benang. Benang-benang ini kemudiannya diwarna menggunakan warna semulajadi yang diperolehi dari daun tarum, kulit kayu sepang dan kunyit. Tenun rungus biasanya dijadikan sebagai pakaian lelaki dan wanita rungus terutama semasa ketika menyambut acara keagamaan, perayaan, dan majlis perkahwinan.

Beliau juga mahir menghasilkan Tenunan Mugah yang terkenal dari suku kaum Irranun di Sabah.

Beliau turut menyertai program promosi anjuran beberapa agensi kerajaan, swasta termasuk Kraftangan Malaysia, antaranya:

Pameran dan demonstrasi sempena Pesta Keamatan di Kota Kinabalu, Sabah.

Pameran dan Promosi sempena Fiesta Muzium Sabah

Pameran di Universiti Sabah Malaysai.

Beliau turut menyumbang jasa dalam mengekal seni tenunan ini. Beliau memberi tunjuk ajar kepada penduduk setempat dan juga individu yang berminat.

Diiktiraf sebagai Adiguru Kraf Tenun Rungus pada tahun 1990 atas sumbangan dan kecemerlangan beliau dalam bidang tenunan Rungus.

ADIGURU SHAFIE BIN JUSOH

Encik Shafie b. Jusoh mula meminati bidang kraf wau sejak berada di sekolah rendah lagi. Ketika berusia 10 tahun, beliau sering mengikut rakan-rakannya bermain wau di bendang sehingga sanggup berhenti sekolah ketika berada di tahun tiga. Demi minat, beliau belajar membuat wau dari rakan-rakan dan cara-cara sobekan melalui pemerhatian sendiri. En. Shafie amat berbangga kerana minatnya tersebut mendapat dorongan daripada ibu bapanya dan sebagai tanda sokongan ayahnya telah memainkan wau besar yang telah dihadiahkannya. Dengan jualan secara kecil-kecilan, wau yang dihasilkan serba sedikit dapat membantu ekonomi keluarganya.

Encik Shafie b. Jusoh mula meminati bidang kraf wau sejak berada di sekolah rendah lagi. Ketika berusia 10 tahun, beliau sering mengikut rakan-rakannya bermain wau di bendang sehingga sanggup berhenti sekolah ketika berada di tahun tiga. Demi minat, beliau belajar membuat 

Ketika awal penglibatannya, belum ada lagi anak Kota Bharu yang mengusahakan pembuatan wau secara serius. Pada masa itu beliau hanya bertanding sambil bermain wau di Stadium Kota Bharu serta Kompleks KB. Bakat  tokoh mula menyerlah ketika beliau berusia 22 tahun dengan kedatangan dua orang pelancong luar negara yang menyaksikan bakatnya memainkan wau di stadium. Berminat dengan keunikan permainan tersebut, kedua-dua pelancong tersebut menempah wau dari tokoh. Semenjak dari itu, tokoh mula yakin dengan produknya serta menerima tempahan wau naik untuk dijual. En. Shafie dan mula menerima tempahan secara eksklusif  dari syarikat-syarikat besar serta jabatan kerajaan ketika berusia 30 tahun.

Beliau yang sangat mahir membuat wau perhiasan dan wau naik untuk pertandingan telah banyak memenangi pertandingan wau di  peringkat kebangsaan mahupun di peringkat antarabangsa. Antara pertandingan yang pernah disertainya ialah pertandingan wau peringkat antarabangsa ialah Pasir Gudang Kite Festival International Guestsanjuran Lembaga Pelabuhan Pasir Gudang dan peringkat negeri seperti Johan Wau Cantik dan Johan Wau Naik peringkat negeri Johor serta pertandingan-pertandingan anjuran Majlis Pelancongan Negeri Kelantan. Selain pertandingan, beliau juga ada menerima jemputan untuk membuat demonstrasi oleh Tourism Malaysia (TDC) dan aktiviti kebudayaan anjuran kerajaan negeri.

Salah satu keunikan wau bulan yang dihasilkan oleh tokoh ialah badan wau yang dihasilkan berbentuk bulat dan seimbang antara kiri dan kanan yang direka berkonsepkan wau pada permukaan syiling 50 sen. Tokoh juga tidak pernah meniru corak-corak wau daripada ciptaan orang lain walaupun atas permintaan pelanggan. Sekiranya diminta menghasilkan wau berdasarkan gambar yang diberi untuk tempahan, tokoh pasti mereka cipta corak lain berdasarkan konsep yang diberi. Ini adalah kerana tokoh amat menghormati rekacipta orang lain dan ingin menghasilkan rekaan identitinya sendiri.

Apa yang paling menarik, wau yang telah dihasilkan oleh En. Shafie telah membawa beliau kepada pelantikan sebagai duta MAS. Pihak MAS sering menjembut beliau untuk membuat demonstrasi di luar negara seperti Australia, German, Maldives, Melbourne dan Jepun. Sehingga kini, pencapaian tokoh telah mendapat liputan daripada penerbitan majalah juga akhbar serta beberapa agensi media seperti RTM, TV3, TV7, TV8 dan juga Astro. Satu keistimewaan yang ada pada tokoh ialah beliau amat merendah diri meskipun namanya masyhur di kalangan penggiat seni wau. Beliau juga tidak pernah menetapkan sebarang kadar bayaran terhadap pihak media yang ingin membuat liputan tentang dirinya, perusahaan ataupun produknya.

Kepimpinan dan Ketokohan

Encik Shafie Bin Jusoh mula meminati bidang Kraf Wau sejak berada di sekolah rendah lagi. Ketika berusia 10 tahun, beliau sering mengikut rakan-rakannya bermain wau di bendang sehingga sanggup berhenti sekolah ketika berada di tahun tiga.

 Demi minat, beliau belajar membuat wau dari rakan-rakan dan cara-cara sobekan melalui pemerhatian sendiri. Encik Shafie amat berbangga kerana minatnya tersebut mendapat dorongan daripada ibu bapanya dan sebagai tanda sokongan ayahnya telah memainkan wau besar yang telah dihadiahkannya. Dengan jualan secara kecil-kecilan, wau yang dihasilkan serba sedikit dapat membantu ekonomi keluarganya.

Ketika awal penglibatannya, belum ada lagi anak Kota Bharu yang mengusahakan pembuatan wau secara serius. Pada masa itu beliau hanya bertanding sambil bermain wau di Stadium Kota Bharu serta Kompleks KB. Bakat tokoh mula menyerlah ketika beliau berusia 22 tahun dengan kedatangan dua orang pelancong luar negara yang menyaksikan bakatnya memainkan wau di stadium. Berminat dengan keunikan permainan tersebut, kedua-dua pelancong tersebut menempah wau dari beliau.

Semenjak dari itu, beliau mula yakin dengan produknya serta menerima tempahan wau naik untuk dijual. Encik Shafie mula menerima tempahan secara eksklusif dari syarikat-syarikat besar serta jabatan kerajaan ketika berusia 30 tahun.

Daya Kreativiti dan Inovasi

Salah satu keunikan wau bulan yang dihasilkan oleh beliau ialah badan wau yang dihasilkan berbentuk bulat dan seimbang antara kiri dan kanan yang direka berkonsepkan wau pada permukaan syiling 50 sen.

Beliau juga tidak pernah meniru corak-corak wau daripada ciptaan orang lain walaupun atas permintaan pelanggan. Sekiranya diminta menghasilkan wau berdasarkan gambar yang diberi untuk tempahan, tokoh pasti mereka cipta corak lain berdasarkan konsep yang diberi. Ini adalah kerana tokoh amat menghormati rekacipta orang lain dan ingin menghasilkan rekaan identitinya sendiri.

 

Pengalaman, Penglibatan dan Pencapaian

Apa yang paling menarik, wau yang telah dihasilkan oleh Encik Shafie telah membawa beliau kepada pelantikan sebagai duta MAS.

Pihak MAS sering menjembut beliau untuk membuat demonstrasi di luar negara seperti Australia, German, Maldives, Melbourne dan Jepun. Sehingga kini, pencapaian beliau telah mendapat liputan daripada penerbitan majalah juga akhbar serta beberapa agensi media seperti RTM, TV3, TV7, TV8 dan juga Astro.

Satu keistimewaan yang ada pada beliau ialah merendah diri meskipun namanya masyhur di kalangan penggiat seni wau. Beliau juga tidak pernah menetapkan sebarang kadar bayaran terhadap pihak media yang ingin membuat liputan tentang dirinya, perusahaan ataupun produknya.

Produk-produk wau yang di hasilkan oleh beliau sering dibeli oleh hotel-hotel, jabatan kerajaan, muzium serta syarikat swasta terutamanya selepas wau tersebut digunakan dalam sesuatu pertandingan.

 

Sumbangan

Kejayaan demi kejayaan mula beliau kecapi. Antaranya beliau pernah dijemput beberapa kali membuat demonstrasi dan interaktif bagi pihak Kraftangan Malaysia.

KRAF PARANG BAJAU KOTA BELUD SABAH

Menurut Dewan Bahasa, Parang didefinasikan sebagai Pisau Melayu yang besar.

Parang merupakan sejenis alat seakan pisau yang berasal dari Asia Tenggara, khususnya Nusantara. Ia digunakan untuk memotong kayu yang lebih keras, dengan mata yang lebih keras dan pusat pukulan yang jauh ke hadapan tangkai. Matanya juga lebih cekah serong supaya tidak tersekat dalam potongan. Mata parang biasanya 30 sentimeter (12 in) panjang dan jisimnya tidak lebih 0.75 kilogram (1.7 lb). Mata yang lengkung membolehkan penggunaan daya maksimum ketika memotong kayu balak, maka mata sampai sebelum buku jari demi perlindungan pada buku jari. Parang mempunyai tiga mata, iaitu mata depan amat tajam dan digunakan untuk mengupas, mata tengah yang lebih lebar dan digunakan untuk mencantas, dan mata belakang (dekat tangkai) yang amat halus dan digunakan untuk mengukir.

Panjang bilah parang adalah diantara 10 hingga 24 inci. Jika bilah pendek dari 10 inci, alat itu disebut Pisau. Lebih dari 24 inci dipanggil Pedang

Parang Bajau Kota Belud Kraf yang diwarisi turun temurun?

Parang Bajau samah Kota Belud, Sabah merupakan produk kraf yang dihasilkan turun temurun oleh beberpaa  buah kampung di Kota Belud iaitu seperti Kampung Siasai jaya, Kampung Siasai Kompang dan beberapa buah kampung lagi.